Pojęcie szkody nie zostało zdefiniowane Kodeksie cywilnym, chociaż jest to podstawowa przesłanka odpowiedzialności i wypłaty odszkodowania poszkodowanemu. Potocznie utożsamia się ten termin ze szkodą, z której powstaniem przepisy nakładają obowiązek jej naprawienia. Przy określaniu wielkości szkody najczęściej przyjmuje się tzw. teorię różnicy, jednak prawo cywilne uwzględnia też koncepcję tzw. szkody realnej.
W prawie wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje szkód:
- szkodę majątkową,
- szkodę niemajątkową.
W dalszej części naszego wpisu wyjaśnimy, na czym polegają te rodzaje szkód i czym się od siebie różnią.
Szkoda majątkowa
O szkodzie majątkowej mówi się w następujących przypadkach:
- gdy uszczerbek dotyczy interesów o wartości majątkowej,
- gdy sama szkoda nie ma wartości majątkowej, ale istnieje możliwość naprawienia jej przez nakłady o charakterze majątkowym,
- gdy skutkiem szkody jest inne naruszenie interesów majątkowych.
Najważniejsze jest, że taką wartość można wyrazić w pieniądzu.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (dn. 11 lipca 1957 r.) szkoda majątkowa stanowi różnicę między obecnym stanem majątkowym poszkodowanego a stanem sprzed zdarzenia wywołującego szkodę. Przykładowo, jeśli poszkodowany utracił zdolność do pracy z powodu nieszczęśliwego wypadku, w ramach rekompensaty powinien uzyskać rentę.
W świetle polskiego prawa szkoda majątkowa może wystąpić w dwóch postaciach:
- straty, jaką poszkodowany poniósł,
- utraty korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie zaistniała szkoda.
Najbardziej typowym rodzajem szkody majątkowej jest zniszczenie lub utrata rzeczy. Wartość majątkowa ustalana jest na podstawie kryteriów obiektywnych: występowanie w obrocie, możliwość zbycia lub nabycia za pieniądze, możliwość odtworzenia lub zastąpienia przy poniesieniu nakładów wyrażonych w pieniądzu. Ten rodzaj szkody nie uwzględnia jednak tzw. wartości z upodobania, gdyż nie stanowi to szkody majątkowej.
Szkoda niemajątkowa
Szkoda niemajątkowa budzi więcej kontrowersji nawet w świetle prawa. Jednak w świetle polskiego prawa można uznać, że pojęcie to obejmuje zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową, czyli krzywdę. Jednocześnie Kodeks cywilny nie wyznacza jednoznacznych różnic między uszczerbkiem majątkowym i niemajątkowym.
O szkodzie niemajątkowej mówimy wówczas, gdy dochodzi do naruszenia integracji cielesnej poszkodowanego, a więc np. cierpienia fizycznego wywołanego uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Dotyczy też cierpień psychicznych. Przykładem są sytuacje, w których osoba staje się kaleką na całe życie oraz gdy dochodzi do naruszenia poczucia godności lub poważania społecznego danej osoby. Klasycznym przykładem szkody niemajątkowej jest zniesławienie. Główną cechą szkody niemajątkowej jest to, że naruszonego dobra nie można ocenić w pieniądzu.
